Anonim Şirketlerin Kendi Paylarını İktisabı

Demir Hukuk Bürosu | Av. Selin YETİŞ SEZGİN

Anonim şirketin kendi paylarını iktisap etmesi, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 379 ila 389. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

A. TTK’NIN 379. MADDESİ UYARINCA ŞİRKETİN KENDİ PAYINI İKTİSABI

TTK’nın 379. maddesinde, anonim şirketin kendi paylarını esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşmamak kaydıyla ivazlı olarak iktisap etmesinin koşulları düzenlenmiştir. Anonim şirketin TTK 379. maddesi kapsamında kendi paylarını genel kurul kararı ile iktisap edebilmesinin koşulları aşağıdaki şekildedir:

1.ŞİRKETİN BU KONUDA GENEL KURUL KARARI ALMASI                    :

Genel kurulun, yönetim kurulunu yetkilendirilmesi gerekmektedir. En çok beş yıl için geçerli olacak bu yetkide, iktisap edilecek payların itibari değer sayıları belirtilerek paylara ödenebilecek bedelin alt ve üst sınırı da gösterilir.

2. SERMAYENİN KORUNMASI İLKESİ                    :

İktisap edilecek payların bedelleri düşüldükten sonra, kalan şirket net aktifinin, en az esas veya çıkarılmış sermaye ile kanun ve esas sözleşme uyarınca dağıtılmasına izin verilmeyen yedek akçelerin toplamı kadar olması gerekir.

Ayrıca, TTK’nın 520. maddesinde, şirketin iktisap ettiği kendi payları için iktisap değerlerini karşılayan tutarda yedek akçe ayırması gerektiği düzenlenmiştir. Buna göre, bir şirketin, iktisap ettiği tarih itibariyle, iktisap ettiği paylar için, iktisap ettiği değerleri karşılayan tutarda yedek akçe ayırması gerekmektedir.

3. PAYLARIN BEDELLERİNİN TAMAMEN ÖDENMİŞ OLMASI                           :

Şirketin iktisap edeceği pay bedellerinin tamamen ödenmiş olması gerekmektedir.

4. İKTİSAP EDİLECEK PAYLARIN, ESAS VEYA ÇIKARILMIŞ SERMAYENİN ONDA BİRİNİ AŞMAMASI GEREKİR.

Yukarıda belirtilen tüm bu koşullar gerçekleştiğinde, şirketin iktisap edebileceği kendi payları, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşmamalıdır.

B. ŞİRKETİN KENDİ PAYLARINI İKTİSAP YASAĞININ İSTİSNALARI:

TTK’nın 379. maddesinin istisnaları ise 381 ve 382. maddelerinde yer almakta olup aşağıda belirtilen istisnai durumlarda, herhangi bir sınırlamaya, izne veya başka bir şarta bağlı olmaksızın anonim şirketin kendi paylarını iktisabı mümkündür.

• Yakın ve Ciddi Bir Kaybın Önlenmesi: (TTK Md. 381)

Yakın ve ciddi bir kaydın önlenmesi için Yönetim Kurulu, Genel Kurulun yetkilendirmesi olmaksızın şirketin paylarını iktisap edebilir. Payların, bu yolla iktisabı halinde, yönetim kurulu, ilk genel kurula iktisabın sebebi ve amacı, iktisap edilen payların sayıları, itibari değerlerinin toplamı ile sermayenin ne kadarını temsil ettiği ve iktisabın bedeli ile ödeme şartları hakkında yazılı bilgi verir.

• Diğer İstisnai Haller: (TTK 382)

Şirket, aşağıdaki hallerin varlığı halinde, TTK 379’uncu madde hükümleri ile bağlı olmaksızın kendi paylarını iktisap edebilecektir:

• Sermayenin azaltılması nedeniyle yapılıyorsa,
• Külli halefiyet kuralı gereğiyse,
• Bir kanuni satın alma yükümünden doğuyorsa,
• Bedellerinin tümü ödenmiş olmak şartıyla ve cebri icradan, bir şirket alacağının tahsili amacına yönelikse,
• Şirket, menkul kıymetler şirketiyse

C. PAYLARIN ELDEN ÇIKARILMASI:

Anonim şirket, esas ve çıkarılmış sermayelerinin onda biri oranında (yasal sınır içinde) iktisap ettiği payları, elden çıkarmak zorunda değildir. Bu paylara herhangi bir süre sınırı olmadan sahip olabilir.

Şirketin iktisap ettiği paylar, yasal sınır olan esas veya çıkarılmış sermayenin onda birlik kısmını aşmışsa, aşan kısmın derhal elden çıkarılması gerekir.

Külli halefiyet kuralı gereği, kanuni satın alma yükümlülüğü nedeniyle ve bedellerinin tümü ödenmiş olmak şartıyla ve cebri icradan, bir şirket alacağının tahsili amacına yönelik olarak iktisap edilen paylar ile bedellerinin tamamı ödenmiş olmak şartıyla şirket tarafından ivazsız iktisap edilen payların şirket için herhangi bir kayba yol açmadan devirleri mümkün olur olmaz ve her halde iktisaplarından itibaren 3 yıl içinde elden çıkarılması gerekmektedir. (TTK 384)

TTK’nin 385. maddesi kapsamında, 379 ila 381’inci maddelere aykırı şekilde iktisap edilen payların, altı ay içinde elden çıkarılması gerekir. 6 aylık süre, aykırı iktisap tarihinden başlamaktadır.

TTK’nın 386. maddesinde de; 384 ve 385’inci maddeler uyarınca elden çıkarılamayan payların, sermaye azaltılması yoluyla hemen yok edilmesi gerektiği düzenlenmiştir.

D. İKTİSAP EDİLEN PAYLARA İLİŞKİN HAKLARIN KULLANILMASI :

İktisap edilen payların bedeli, şirket tarafından pay sahibine ödenir. Ancak, iktisap edilen paylar, şirkete ortaksal veya mali bir hak kazandırmaz. Şirket tarafından iktisap edilen paylar, şirket genel kurulunun toplantı nisabının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Bedelsiz payların iktisabı hariç, şirketin devraldığı kendi payları üzerindeki oy hakları ile buna bağlı haklar donar.