İş Hukukunda Uzaktan Çalışma

Demir Hukuk Bürosu | Av. İbrahim Esad SARI

Uzaktan çalışma; 4857 sayılı İş Kanunu’nun (“Kanun”) 14. maddesi uyarınca “İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” olarak açıklanmış olup, günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte hayatımıza giren uzaktan çalışma modelinin, pandemi ile son derece yaygın hale gelmiştir. Ülkemizi ve tüm dünyayı uzun süredir etkisi altına alan Koronavirüs salgın hastalığı sebebiyle alınan önlemler kapsamında uzaktan çalışma sistemine geçilmesi ile birçok iş yeri ve çalışan uzaktan çalışma sistemi ile tanışmış olup uzaktan çalışmanın birçok farklı sektörde benimsenmesi ile konuya ilişkin ayrıntılı hukuki düzenlemelerin yapılması gereği hasıl olmuştur. Bu kapsamda uzaktan çalışmayla ilgili ayrıntılı düzenlemeler içeren Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 10 Mart 2021 tarihinde 31419 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile Uzaktan Çalışma konusunda düzenleme altına alınan hususları şöyle özetleyebilir;

• Uzaktan çalışmanın uygulanabilmesi için işveren ve çalışan arasında akdedilecek yazılı bir iş sözleşmesinin varlığı veya var olan iş sözleşmesinin yazılı olarak uzaktan çalışma sözleşmesine uygun hale getirilmesi gerekir. Ancak  Yönetmelik kapsamında “Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle iş yerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.” hükmü düzenlenmekle Koronavirüs salgın hastalığı gibi hallerde işçinin rızası aranmaksızın işveren uzaktan çalışma modelini işyerinde uygulayabilecektir.
• Yönetmelik uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanacak olup bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulünün, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirleneceğini düzenleme altına almaktadır.
• Anılan Yönetmelik ile uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanmasının esas olduğu belirtilmiş olup işbu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilir. Ancak Yönetmelik’te açıkça belirtildiği üzere gerekli malzeme ve iş araçlarının çalışan tarafından temin edileceği taraflarca kararlaştırılabilecektir.
• Yönetmelik ilgili hükmü gereğince uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilmek zorundadır.
• Uzaktan çalışma sisteminde fazla çalışma konusunda Yönetmelik bir yenilik getirmiştir. Şöyle ki uzaktan çalışma modeli ile çalışan işçinin fazla çalışma yapması için işverenin yazılı talebi olmalıdır. Uzaktan çalışma modelinde işverenin yazılı talebinin olmamasının sonucu işçinin fazla çalışma ücreti talebinin reddi olacaktır.
• Yönetmelik uzaktan çalışma modelinin uygulanması halinde işverene ek bir yükümlülük getirmiştir o da verilerin korunması konusunda gerekli tedbirleri almaktır. İşçi de bu kapsamda işverenin alacağı tedbirlere uymakla yükümlüdür aksi halde sözleşmeye aykırılık ve işverenin talimatına uymama nedenleriyle işçinin iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilecektir.
• Kanun’un 2.maddesine göre işyeri; işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlardan oluşur denmekteyse de artık işçinin işini uzaktan ifa ettiği bu uzaktan çalışılan yerler de işyeri tanımı kapsamında kabul edilmektedir. Bu nedenle uzaktan çalışılan yerlerle ilgili işverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirleri alma yükümlülüğü aynen devam etmektedir. İşveren iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

Günümüzde oldukça yaygın halde olan uzaktan çalışma modelinde son zamanlarda işverenlerin uzaktan çalışma modelinden geri dönme eğiliminde olduğunu da söyleyebiliriz. Uzaktan çalışma anlaşmalarında uzaktan çalışma süresi ile ilgili süre sınırlaması yapılmamışsa veya süre sınırlaması yapılmış ancak sınırlamayı aşan sürelerle uzaktan çalışma devam edilmişse veya işverenin alacağı kararla uzaktan çalışma uygulamasının son bulacağına dair hükümler uzaktan çalışma sözleşmelerine koyulmamışsa uzaktan çalışma modelinden geri dönüş sürecinde işverenler açısından en çok karşılaşılan problem uzaktan çalışma modeli ile çalışılan işçilerin ofise dönüşü kabul etmemesi riski olduğunu ve bunun için yapılacak olan uzaktan çalışma anlaşmalarının bu riske göre düzenlemesi gerektiğini belirtmekte fayda görüyoruz.

Uzaktan çalışma modelinde çalışan işçiler açısından ise fazla çalışma sürelerine ilişkin fazla mesai ücreti taleplerinin dava yolu ile talebi halinde mahkeme tarafından fazla çalışma talebinin işverenlikten yazılı olarak yapılmış olması şartının arandığı aksi halde bu taleplerin reddedildiğini belirtmekte yine fayda görüyoruz.

“Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinin yayımlandığı 31419 sayılı Resmî Gazete” için tıklayınız.