Kamu Alacaklarında İhtiyati Haciz Kararının Alınması ve Uygulanması

Demir Hukuk Bürosu | Av. Mustafa ZAFER

Kamu alacaklarında ihtiyati haciz için öncelikle kamu alacağına ilişkin tahakkukun yapılmış olması gerekmektedir. Bu tahakkuk ihtiyati tahakkuk şeklinde de olabilir. Bu bağlamda tahakkuk etmemiş vergi alacakları için ihtiyati tahakkuk kararı alınmadan ve tahakkuk etmemiş vergi alacakları dışındaki kamu alacakları için borçlunun beyanıyla olağan şekilde veya idare tarafından olağanüstü şekilde tahakkuk gerçekleştirilmeden ihtiyati hacze gidilemez.

Kanuni temsilci gibi asıl borçlunun kamu borcundan sorumlu olan kişiler adına ayrıca tahakkuk yapılmasına gerek yoktur. Ancak malvarlığı üzerinde ihtiyati haciz uygulanacak asıl borçlusu dışındaki kişiler hakkında, kamu borçlusunda ayrı bir ihtiyati haciz kararı alınması gerekmektedir. Asıl borçlu hakkında alınan ihtiyati haciz kararına dayanılarak diğer feri kamu borçlularının mallarına ihtiyati haciz tatbiki hukuka aykırıdır[1]. Bu noktada, bu gibi feri kamu borçluları hakkında ihtiyati haciz kararı alınabilmesi için 6183 sayılı Kanun’un 13. maddesinde sayılan ihtiyati haciz sebeplerinin anılan muhatapların kişiliklerinde gerçekleşmesi şarttır[2]. Bunlar özetle; “9’uncu Madde Gereğince Teminat İstenmesini Mucip Hallerin Mevcut Olması”, “Borçlunun Belli İkametgahının Olmaması”, “Borçlunun Kaçmış veya Kaçması, Mallarını Kaçırması ve Hileli Yollara Sapması İhtimallerinin Mevcut Olması”, “Borçludan Teminat Gösterilmesi İstendiği Halde Belli Müddette Teminat veya Kefil Gösterilmemiş Yahut Şahsi Kefalet Teklifinin veya Gösterdiği Kefilin Kabul Edilmemiş Olması”, “Mal Bildirimine Çağrılan Borçlunun Belli Müddet İçinde Mal Bildiriminde Bulunmamış veya Noksan Bildirimde Bulunmuş Olması”, “Hüküm Sadır Olmuş Bulunsun Bulunmasın Para Cezasını Müstelzim Fiil Dolayısıyla Amme Davası Açılmış Olması” ve “İptali İstenen Muamele ve Tasarrufun Mevzuunu Teşkil Eden Malların, Bu Mallar Elden Çıkarılmışsa Elden Çıkaranın Diğer Malları Hakkında Uygulanmak Üzere, Bu Kanunun 27, 29, 30’uncu Maddelerinin Tatbikini İcap Ettiren Hallerin Mevcut Olması” halleridir.

Kamu borçlusunun birden fazla borcu var ise bu borçlarının tamamı hakkında her bir borcun tutarı belirtilmek şartıyla tek ihtiyati haciz kararı alınması mümkündür.

İhtiyati haciz kararını, 13/1 maddesi hükmü gereği sadece alacaklı kamu idaresinin bulunduğu yerdeki en büyük memur verebilir. Bu yetki devredilemez. 5345 sayılı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 33. maddesinde, vergi dairesi başkanlığının bulunduğu yerlerde “vergi dairesi başkanı” ve vergi dairesi başkanlığı bulunmayan yerlerde “vergi dairesi müdürü” mahallin en büyük memuru olarak belirlenmiştir. Belediyelere ait kamu alacaklarında belediye başkanı ve il özel idarelerine ait kamu alacaklarında ise vali mahallin en büyük memurudur. İhtiyati haciz, kamu borçlusunun bilgisi dışında uygulanmışsa kararın tebliği gerekmektedir. Zira borçluya tebligat yapılmaması, borçlunun kanunun 15. maddesi hükmündeki itiraz hakkını kullanmasına engel olacaktır. Bu nedenle tebliğ yapılmaksızın uygulanacak ihtiyati haciz hukuka aykırılık teşkil edecektir.

Kamu borçlusunun veya mallarının alacaklı kamu idaresinin bulunduğu yerden başka bir yerde bulunması halinde önce tahsil dairesinin bulunduğu yerdeki en büyük memur tarafından ihtiyati haciz kararı alınmalı, sonrasında bu karara dayanılarak borçlunun veya mallarının bulunduğu ilgili yerdeki aynı türden tahsil dairelerine ihtiyati haciz uygulaması yaptırılmalıdır.

İhtiyati haczin uygulanabilmesi için öncelikle ihtiyati haciz kararı alınmalı, sonrasında “ihtiyati haciz varakası” düzenlenerek uygulamaya gidilmelidir. Bu varaka uygulamaya ilişkin olduğundan tekrar alacaklı idarenin en büyük memuru tarafından imzalanması şart değildir. Varakayı en büyük memurun yetki vereceği yardımcıları da imzalayabilir[3]. İhtiyati Haciz varakası ilgili icra servisine gönderildikten sonra bu servisin yetkili icra memuru veya tahsildarı tarafından söz konusu varakaya göre ihtiyati haciz uygulaması gerçekleştirilir ve ihtiyati haciz uygulanan malların tespitine yönelik “ihtiyati haciz tutanağı” doldurulur[4].

[1] Danıştay 3. D. 20.03.1990 T. 1989/2593 E. 1990/939 K.

[2] Dönmez, Vergi İcra Hukukunda İhtiyati Haciz, 1998, s.72

[3] Yılmaz, Açıklama ve Örnek Yargı Kararları İle 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Uygulaması, 2015, s.693

[4] Ateşağaoğlu, Kamu Alacaklarında İhtiyati Haciz Uygulaması, 2016, s.92-95