Pay Senedi Satışında, Devir Bedeli Döviz Olarak Belirlenebilir mi?

Demir Hukuk Bürosu | Av. Büşra ERTAŞ

Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere ilişkin tüm işlemler ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin ithal ve ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata, görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait esasların belirlenmesine ilişkin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (“Karar”) ve bu Karar’a ilişkin 2008-32/34 numaralı Tebliğ (“Tebliğ”) kapsamında birtakım düzenlemeler yapılmıştır.

Söz konusu düzenlemeler ile uygulamada “dövizle işlem yasağı” olarak da adlandırılan sınırlamalar gündeme getirilerek bazı sözleşme türlerinden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz ile veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması ve/veya yerine getirilmesi yasaklanmış ve süreç içerisinde kimi zaman bu sınırlamaların kapsamı genişletilirken kimi zaman da bazı istisnalar tanınmıştır.

Dövizle işlem yasağına ilişkin düzenlemelerde gerçekleştirilen değişiklikler sonucunda hangi işlemin, yasak kapsamına ne ölçüde dahil olduğu yahut da gerçekleştirilecek işlemin yasak kapsamında olup olmadığı konusunda tereddütler yaşanmaktadır. Bu yazımızda anonim şirket pay senetleri satışının dövizle işlem yasağına tabi olup olmadığı incelenecektir.

Bir şirketin ortaklık hakkını temsil eden ve şirketin sahipliğini gösteren pay senetleri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Menkul Kıymetler” başlığı altında 484 vd. maddelerinde menkul kıymet olarak belirtilmiştir. Aynı doğrultuda 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda yer alan tanımlamalarda da pay senetlerinin menkul kıymetler arasında yer aldığı ve menkul mal olarak kabul edildiği belirtilmektedir. Bunun yanında Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, dövizle işlem yasağı uygulamasının esaslarına ilişkin 21/04/2022 tarihli basın duyurusunda da “menkul” ibaresinin, “gayrimenkul tanımına girmeyen her türlü mal ve eşyayı kapsadığı” belirtilmiştir.^[1]

Bu yasal düzenlemeler ışığında açıkça görülmektedir ki pay senetleri menkul mal statüsünde olup dövizle işlem yasağı bakımından ise Tebliğ’in 8. maddesinin 9. fıkrası kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.

Söz konusu maddenin incelenmesinde; 28/02/2024 tarih ve 32474 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024-32/69) (“Değişiklik Tebliği”) kapsamında gerçekleştirilen değişikliklerin göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir.

Tebliğ’in 8/9. maddesinde Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmalarının mümkün olduğu ancak söz konusu sözleşmelere ilişkin madde metninde belirtilen istisnalar dışında kalan ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.^[2]

Yazımız özelinde istinaslara değinmek gerekirse, pay senedi satış sözleşmelerine konu ödemeler çerçevesinde, aşağıda belirtilen hususlar kapsamındaki ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden yerine getirebilmektedir:

1. 19/4/2022 tarihinden önce akdedilen menkul satış sözleşmelerinin ifası kapsamında Değişiklik Tebliği’nin yürürlük tarihi öncesinde dolaşıma girmiş bulunan döviz cinsinden kıymetli evraklar kapsamındaki ödeme yükümlülükleri
2. 19/4/2022 tarihinden önce düzenlenmiş faturalar kapsamındaki ödeme yükümlülükleri
3. Borsa İstanbul A.Ş. Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasasında döviz cinsinden gerçekleştirilen kıymetli maden ve kıymetli taş alım satım işlemleri ile bu işlemlerin takası kapsamındaki ödeme yükümlülükleri

Söz konusu düzenlemeler kapsamında, dövize endeksli olarak akdedilen sözleşmelere istinaden yapılacak Türk Lirası ödemelerinde esas alınacak döviz kurunun nasıl belirleneceği hususunda ise bir düzenleme yapılmamıştır.

Bu konuya ilişkin olarak hangi tarihteki kurun esas alınacağı yönünde taraflarca sözleşmede belirlenmiş olması durumunda belirlenen kurun, bu yönde bir belirleme yapılmamış olması durumunda ise fiili ödeme tarihindeki T.C. Merkez Bankası’nca belirlenen kurun esas alınacağına yönelik görüşler bulunmaktadır.

Dövizle işlem yasağı hususunda dikkat edilmesi gereken bir diğer konu olarak; dövizle işlem yasağı düzenlemesi, yalnızca Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında düzenleyecekleri menkul satış sözleşmelerini kapsamaktadır. Dolayısıyla yurt dışında yerleşik kişilerin taraf olduğu pay senedi satış sözleşmesi kapsamındaki ödeme yükümlülüklerinin döviz olarak yerine getirilmesi mümkündür.

Netice itibariyle her ne kadar ticari hayatta dövizle işlem yapılması kimi zaman taraflara cazip görünse de pay sahiplerinin ve şirketlerin dövizle işlem yasağına dikkat etmesi gerektiğinden dövizle işlem yasağının net bir şekilde anlaşılması ve bu konudaki güncel düzenlemelere uygun hareket edilmesi olası hukuki ve idari riskleri azaltacaktır.

[1] Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 21/04/2022 tarihli basın duyurusu için tıklayınız.

[2] Ödeme yükümlülüğünün Türk Lirası olarak yerine getirilmesi hususunda Tebliğ’de sayılan istisnalar hakkında 10/05/2024 tarih ve 2024/05 sayılı Hukuk Sirkülerimize ulaşmak için tıklayınız.