Türk Hukukunda Kripto Varlık ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları

Demir Hukuk Bürosu | Stj. Öğr. Damla Dilan KARAMAN

Kripto varlıklar farklı amaçlara hizmet eden çeşitli görünümleriyle; değişen, kendini güncelleyen ve gelişmekte olan finans ve teknoloji dünyasında yatırımcıların, otoritelerin, şirketlerin, finansçıların, hukukçuların ve ilgililerin odağına girmeyi başarmıştır. Türkiye’de ise 2013 yılında ilk yerli kripto varlık borsasının kurulması ile kripto varlık kullanımı olağanüstü düzeyde artış göstermiştir. 10 yılı aşkın süredir kripto varlık borsalarının Türkiye’de aktif bir şekilde hizmet verdiği düşünüldüğünde, uzun zamandır beklenen regülasyon TBMM’ye sunularak 02/07/2024’te 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yürürlüğe girmiştir.

Bu yazımız ile kripto varlıklar kavramına, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara ve Türkiye Cumhuriyeti’nde gelişmekte olan mevcut yasal düzenlemelere dair bilgi verilmektedir.

Kripto Varlık Nedir?

Kripto varlık, Türkiye’de ilk defa 16/04/2021 tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik (“TCMB Yönetmelik”) Madde 3’de tanımlanmış olup buna göre “Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.

02/07/2024 tarih ve 32590 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7518 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7518 Sayılı Kanun”) ile 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (“SPK Kanunu”) 3’ncü maddesine kripto varlık tanımı eklenmiş olup buna göre “Kripto varlık: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları …” şeklinde tanımlanmıştır.

Bu tanımlardan hareketle kripto varlık; verilerin, bir ağ üzerinde bulunan birden fazla alanda erişilebilir, güncellenebilir, doğrulanabilir olmasına imkân sağlayan, merkeziyetsiz ve teknolojik altyapıya sahip dağıtılmış defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak saklanabilen ve aktarılabilen bir değerin veya hakkın dijital temsilini sağlayan gayri maddi varlık şeklinde tanımlanır.

Blokzinciri Nedir?

Blokzinciri, kriptografi kullanılarak birbirine bağlanan ve güvenli hale getirilen, dijital bir zincire bağlı veri bloklarının tüm işlem geçmişinin merkeziyetsiz ve dağıtılmış defter teknolojisi ile kayıt altına alındığı veri tabanı mekanizmasıdır.

Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı Nedir?

Yine 7518 Sayılı Kanun ile SPK Kanunu’nun 3’ncü maddesine kripto varlık tanımı eklenmiş olup buna göre “Kripto varlık hizmet sağlayıcı: Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları ..” şeklinde tanımlanmıştır. Başka bir anlatımla kripto varlık hizmet sağlayıcı (“KVHS”); kripto varlıkların üretimi, ilk arzı, blokzincir teknolojisi ile saklanması ve aktarılması işlemlerini gerçekleştiren kuruluş olarak tanımlanmaktadır.

Hukukumuzda Kripto Varlık ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcısı Hakkında Yasal Düzenlemeler Nelerdir?

1. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Konuya İlişkin Getirdiği Düzenlemeler

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 06/04/2021 tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik ile kripto varlıklara ilişkin şu düzenlemeleri getirmiştir;

• Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan ve dolaylı şekilde kullanılamayacaktır.
• Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamayacaktır.
• Ödeme hizmet sağlayıcıları ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremeyecek, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamayacaktır.
• Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemeyecektir.

2. Mali Suçları Araştırma Kurulu’nun Konuya İlişkin Getirdiği Düzenlemeler

Kripto varlıklarla ile ilgili Mali Suçları Araştırma Kurulu (“MASAK”), 01/05/2021 tarihli ve 31471 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile 5337 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörün  Finansmanının Önlenmesine  Dair  Tedbirler  Hakkında Yönetmelik (“MASAK Yönetmelik”) kapsamındaki yükümlüler arasına “kripto varlık hizmet sağlayıcıları” da alınmıştır. Bu değişiklik ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarına şu yükümlülükler yüklenmiştir;

• Müşterinin Tanınması Yükümlülüğü,
• Şüpheli İşlem Bildirimi Yükümlülüğü,
• Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü,
• Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü,
• Devamlı Bilgi Verme Yükümlülüğü.

3. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamında Konuya İlişkin Düzenlemeler

Kripto varlıklara ve kripto varlık hizmet sağlayıcılara ilişkin 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na yeni düzenlemeler getiren 7518 Sayılı Kanun 02/07/2024 tarih ve 32590 no’lu Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 7518 Sayılı Kanun ile getirilen yenilikler;

• Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları ifade eden ‘Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar’ kavramı eklenmiştir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, kripto varlık platformlarının faaliyetleri, kripto varlıkların saklanması, Türkiye’de yerleşik kişilerin kripto varlık platformları nezdinde yapabileceği kripto varlık alım satım ve transfer işlemlerinin düzenlenmesi, kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulmaları ve faaliyet göstermeleri için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin almalarına ilişkin düzenlemelerin ilk adımı atılmıştır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınması ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenecek faaliyetlerin yerine getirilmesi zorunlu kılınmıştır.
• Bu sağlayıcılar için belirlenen faaliyetler, kuruluş yapıları, sermaye yeterliliği, yönetim ve personel şartları, teknolojik altyapı gereklilikleri gibi konular detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.
• Pay devirlerinde Sermaye Piyasası Kurulu izninin alınması zorunlu kılınmış ve bu izin alınmadan yapılan devirler geçersiz sayılmıştır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının ve yöneticilerinin belirli yasal ve finansal niteliklere sahip olmaları şart koşulmuştur.
• KVHS’lere yüklenen yükümlülüklerin KVHS’ler tarafından karşılanmaması durumunda belirli denetimler ve yaptırımlara tabi tutulacağına dair düzenleme getirilmiştir. Buna göre;
• İzin almadan KVHS olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkililerinin 3 yıldan 5 yıla kadar hapsiyle 5.000 gün ila 10.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı kararlaştırılmıştır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcı yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensuplarının kendilerine tevdi edilmiş olan para, para yerine geçen senet veya kripto varlıkları zimmetlerine geçirmeleri halinde altı yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacakları ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarıyla müşterilerinin zararını tazmine mahkûm edilecekleri düzenlenmiştir. Ayrıca, kripto varlık hizmet sağlayıcılarında zimmet suçu işleyen yöneticilere yönelik ciddi cezai yaptırımlar getirilmiştir.
• Piyasa bozucu eylemler, bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığına yönelik incelemelerde uygulanacak tedbirler güncellenmiştir. Ayrıca, bu tür eylemlere karşı idari para cezaları uygulanacak ve bu cezaların miktarı, tüzel kişiliğin niteliğine göre belirlenecektir.
• Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından faaliyete başlamak isteyen yeni kuruluşlar, faaliyetlerine başlamadan önce Sermaye Piyasası Kuruluna başvuruda bulunarak gerekli şartları sağlayacaktır.
• Tasfiyeye gitmeyi tercih eden ya da belirlenen süre içinde Sermaye Piyasası Kuruluna başvuru yapmayan kuruluşlarda hesapları bulunan müşterilerin transfer taleplerinin yerine getirilmemesi, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti suçunu oluşturacaktır.
• SPK Kanunu’na eklenen Geçici 11’nci maddesinde kripto varlık hizmet sağlayıcılarına 1 (bir) aylık süre tanınarak belirtilen bilgi ve belgeler ile Sermaye Piyasası Kurulu’na faaliyet bildiriminde bulunmaları düzenlemesi getirilerek Sermaye Piyasası Kurulu’nun sektör profili çıkartabilmesi amaçlanmıştır.
• SPK Kanunu’na eklenen Geçici 11’nci maddesinde ayrıca sektör profilinin çıkartılmasını takiben KVHS’nın faaliyet izin alabilmeleri için usul ve esasların belirleneceği ikincil düzenlemelerin Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkarılacağı düzenleme altına alınmıştır.

4. Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Yayımlanan İlke Kararları
   • Sermaye Piyasası Kurulu 08.08.2024 Tarihli Birinci İlke Kararı

SPK Kanunu’na eklenen Geçici 11’nci maddesi kapsamında Sermaye Piyasası Kurulu KVHS sektöründen aldığı faaliyet bildirimleri neticesinde sektör profilini çıkartarak bu kapsamda 08/08/2024 tarihli ve 42/1259 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu kararı ile KVHS’nın faaliyet izni alabilmeleri için usul ve esasları belirlemiştir. Buna göre; platformların kuruluş şartları ve kuruculara, ortaklara, yöneticilere ilişkin şartlar belirlenmiştir. Buna göre;

1. PLATFORMLARIN KURULUŞ ŞARTLARI

• Anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
• Paylarının tamamının nama yazılı olması,
• Paylarının nakit karşılığı çıkarılması,
• Asgari 50.000.000 TL sermayesinin tamamının nakden ödenmiş olması ve özsermayesinin bu tutardan az olmaması,
• Esas sözleşmelerinin Kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun olması,
• Kurucularının Kanun’da ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartları haiz olması,
• Ticaret ünvanlarında sunacakları hizmetleri göstermesi amacıyla “kripto varlık alım satım platformu” ibaresinin yer alması,
• Esas sözleşmesinde işletme konusunun münhasıran kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer ve bunların gerektirdiği saklama işlemlerinin bir veya daha fazlasının gerçekleştirilmesi olarak belirlenmiş olması,
• Yönetim kurulunun asgari olarak üç üyeden oluşması,
• Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması gerekir.

1. KURUCULARA, ORTAKLARA VE YÖNETİCİLERE İLİŞKİN ŞARTLAR

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarında bulunması gereken nitelikler sınırlı sayı prensibi ile sayılmıştır. Ortaklara ek olarak yönetim kurulu üyelerinin ve yönetim kurulu üyesi olmaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcıyı temsile yetkili kişilerin de mali güç koşulu hariç olmak üzere, ortaklarda bulunması gereken niteliklere sahip olması aranmıştır.

• Sermaye Piyasası Kurulu 23.08.2024 Tarihli İkinci İlke Kararı

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından KVHS’lere dair ikinci ilke kararı açıklanmıştır. Buna göre; 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa eklenen maddeler uyarınca faaliyette bulunduklarını ya da bulunacaklarını beyan edenlerin başvurularına dair başvurusu işlemden kaldırılan veya hiç işleme alınmayan şirketlerin listesi yayınlanmıştır. Listelerde yer alan platformların kararı müteakiben 5 iş günü içerisinde platform adı altındaki faaliyetlerini sonlandırmaları ve yeni müşteri kabul etmemeleri beklenmektedir. Bu kararlara aykırı bir şekilde faaliyetlerine devam eden platformlara ise 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun m.99/A (faaliyet durdurma) ve m.109/A (hapis ve adli para cezası) hükümleri uyarınca izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı hakkında hükümlerin uygulanacağı hatırlatılmıştır.

Sonuç Olarak

Bu regülasyon kapsamında 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenen tanımlamaların mahiyeti büyüktür. Bu tanımlamaların önde geleni ‘Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar’ ve diğer kavramların Türk hukukunda tanınmasının ilk adımı olarak nitelendirilebilir.

Yeni düzenlemenin temel hedefinde kripto varlık borsasındaki faaliyetlerinin belirli lisans koşullarına tabi kılınması ve Sermaye Piyasası Kurumu denetiminde olması amaçlanmış, kripto varlık borsasında hizmet sağlayıcı olarak faaliyet sürebilmek için gerekli şartlar getirilmiştir. Aynı zamanda bu kripto varlıklara ulaşmanın en kolay yolu olan Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarında ve bu platformlarda müşterilerin dijital ve nakdi varlıklarının ve haklarının korunması yönünde nasıl koruma getirileceğine ilişkin düzenlemelere göre, borçlarının olması durumunda haczedilemeyeceği, rehnedilemeyeceği, iflas masasına dahil edilemeyeceği ve ihtiyati tedbir konulamayacağı gibi hukuki işlemlerin karşısında güven tesis etmektedir.

Kripto varlığın önceki mevzuatlardaki tanımıyla birlikte istikrarlı olarak gayri maddi varlık olarak nitelendirilmesi ve Türk hukuku zeminine oturtulması ile aktifte bulunan kripto varlıkların haczedilip edilemeyeceği ve intikal yoluyla aktarılıp aktarılamayacağı gündeme gelecektir.

Türkiye’de kripto varlık borsası hususunda dikkat çeken olgulardan birisi de yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik olarak ikamet etmekte olan kişilere yönelik faaliyette bulunulmasına ilişkin getirilen yasal düzenlemeler olduğu söylenebilir.

Yasadışı faaliyetlerin önlenmesi için denetim Mali Suçları Araştırma Kurulu tarafından sağlanırken finansal istikrar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından çıkarılan yönetmeliklerle sağlanacak olup yatırımcının korunması ve kripto varlık sektörünün gelişmesi yönünde ise 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun önemli bir rol oynayacaktır.

Stj. Öğr. Damla Dilan KARAMAN