Vakıf Kuruluşu

Demir Hukuk Bürosu | Av. Selin YETİŞ SEZGİN

GİRİŞ:

Yeni vakıfların kuruluş ve işleyişi ile ilgili hükümler Türk Medeni Kanunu, Vakıflar Kanunu ve Vakıflar Yönetmeliğinde yer almakta olup, diğer ilgili mevzuatta da hükümler bulunmaktadır.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 101. maddesinde vakfın tanımı “gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal toplulukları” olarak yapılmıştır.

Bu tanımdan anlaşılacağı üzere vakfı oluşturan en önemli iki unsur; özgülenecek bir malvarlığı ve malvarlığının özgüleneceği amaçtır.

Vakfın amacı; hukuka uygun, belirli, anlaşılabilir olmalı ve süreklilik arz etmelidir.

Vakfa özgülenecek malvarlığı ise vakfın amacını gerçekleştirmeye yeterli olmalı, vakfın amaç veya devamını imkansız veya yararsız hale getirmemelidir.

Gerçek ya da tüzel kişiler vakıf kurabilirler. Ancak kurucu gerçek kişi ise Türk Medeni Kanunu’nda belirlenen fiil ehliyetine sahip olmalı, tüzelkişi ise fiil ehliyetine sahip olmakla birlikte, kuruluş statüsünde vakıf kurabileceğine ve vakfa malvarlığı özgüleyebileceğine dair hüküm bulunması gerekir.

Türk Medeni Kanunu’nun 372. maddesine göre; aile bireylerinin eğitim ve öğrenimleri, donanım ve desteklenmeleri ve bunlara benzer amaçların gerektirdiği harcamaların yapılması için kişiler hukuku ve miras hukuku hükümleri uyarınca aile vakfı kurulabilir. Bir malın veya hakkın başkalarına geçmemek üzere aynı soydan gelenlere kuşaktan kuşağa kalacak şekilde özgülenmesi yasaktır. Böyle bir özgülenme, vakıf kurma yoluyla da yapılamaz.

Vakıflar özel hukuk tüzelkişisi olup, Türk Medeni Kanunu’nun 48. maddesinde belirtilen tüm hak ve yetkilere sahiptir.

• Vakfın Kuruluşu:

Vakıf, resmi senetle kurulabileceği gibi ölüme bağlı tasarruf yoluyla da kurulabilir.

Vakıf, noterde düzenleme şeklinde hazırlanan Resmi Senetle (Vakıf Senedi) ve vakfın yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.

Noter, resmi senedin bir örneğini yedi gün içinde Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne gönderir.

Mahkemeye başvuru işlemleri, resmi senedin düzenlenmesinden sonra vakfeden/vekili tarafından yapılır. Resmi senetle vakıf kurma işleminin temsilci aracılığı ile yapılması halinde, temsil yetkisinin noter tarafından düzenlenmiş temsilcilik belgesi ile verilmiş olması gerekmektedir.

Kurucular arasında tüzel kişi varsa, bu tüzel kişinin vakıf kurabileceğine ve vakfa mal varlığı tahsis edebileceğine ilişkin bir hüküm bulunan kuruluş statüsü ve yetkili organ kararı da vakıf senedi ile mahkemeye verilecektir.

Mahkeme, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne yazacağı müzekkere üzerine gelecek cevaba göre kararını verir.

Yerleşim yeri mahkemesinin yapacağı bildirim üzerine vakıf sicile kaydolunur. Sicile kaydolan vakıf, ilan edilir.

• Vakıf Senedinin İçeriği:

Türk Medeni Kanunu’nun 106’ıncı maddesi gereğince, vakıf senedinde vakfın adının, amacının, bu amaca özgülenen mal ve hakların, vakfın örgütlenme, yönetim şeklinin ve yerleşim yerinin gösterilmesi zorunludur.

1. a) Vakfın adı; kanuna ahlaka adaba aykırı olmamalı ve vakfın amaçları ile uyumlu olmalıdır. Üçüncü kişileri vakfın amacı konusunda yanıltıcı ya da yanlış çağırışımlar uyandıracak isimler verilemez. Herhangi bir kamu kurum ya da kuruluşunun ismi kullanılamaz.
2. b) Vakfın amacı; Hukuka uygun, belirli, anlaşılabilir olmalı ve süreklilik arz etmelidir.
3. c) Özgülenen mal ve haklar; kurucuya ait olmalı ve vakfın amacını en azından başlangıç itibari ile gerçekleştirmeye yetmelidir.

Özgülenen malvarlığı nakit ise paranın vakıf adına Türkiye’de kurulu bir bankaya  kuruculardan birinin hesabına yatırılıp, vakıf adına bloke edilerek dekontunun tescil başvurusu yapılan mahkemeye ibrazı, taşınmaz ya da taşınır bir malvarlığı ise değer tespitinin mahkemece yaptırılması ve ilgili sicillerine (tapu sicili, trafik sicili gibi) vakıf adına tescili sağlanmalıdır.

Vakfın kurulması ile özgülenen mal ve haklar vakıf tüzelkişiliğine geçer.

1. d) Organları; Vakfın bir yönetim organı olması zorunludur. Vakfın işleyişinin kolaylaşması açısından, amacının kapsamına ve faaliyetlerine uygun olarak mütevelli heyeti, yönetim organı ve bir denetim birimi olması uygun olur.
2. e) Vakfın yerleşim yeri; vakfın faaliyetlerini yürüttüğü merkezin bulunduğu yerdir. Vakıf senedinde gösterilecek adresin açık olarak ayrıntılı şekilde yazılması zorunludur.

• Vakfın Merkezi Sicile Tescili:

Vakfın tesciline ilişkin açılan davada mahkemece davanın reddine ya da vakfın tesciline ilişkin vereceği karar, tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde, başvuran veya Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından temyiz edilebilir. Aynı şekilde, vakfın kurulmasını engelleyen sebeplerin varlığı hâlinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü veya ilgililer, iptal davası açabilirler.

Türk Medeni Kanunu’nun 104. maddesine istinaden; Vakıf, yerleşim yeri mahkemesinin yapacağı bildirim üzerine Vakıflar Genel Müdürlüğünce tutulan merkezi sicile kaydolunur. Tesciline karar verilen vakıf, vakfın yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir.

Yerleşim yeri mahkemesinin yapacağı bildirim üzerine vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğünce merkezi sicile kaydolunur ve Resmî Gazete’de ilân olunur.

• Vakfın Mal Varlığı:

5737 sayılı Vakıflar Kanununun 5. maddesi ile Vakıflar Yönetmeliğinin 111. maddesinin (ğ) bendi gereğince yeni vakıfların kuruluşunda amaçlarına özgülenecek asgari mal varlığı, Vakıflar Meclisinin 11.12.2023 tarihli ve 545/527 sayılı kararı ile 2024 yılı için 500.000-TL (BeşYüzbinTürkLirası) olarak belirlenmiştir.

Kuruluş aşamasında, malvarlığının, vakfın amacını gerçekleştirmeye yeterli olup olmayacağı Mahkemece ve Vakıflar Genel Müdürlüğünce de incelenmektedir.

Türk Medeni Kanunu’nun 105. maddesine istinaden; Vakfa özgülenen malların mülkiyeti ile haklar tüzel kişiliğin kazanılmasıyla vakfa geçer.

• Vakfın Kuruluşundan Sonra Yapılması Gereken İşlemler:

– Resmi Gazete ilan bedeli belirtilen süre içerisinde ilgili Banka hesap numarasına ödenmesi ve banka dekontunun Vakıflar Bölge Müdürlüğüne verilmesi,

– Kuruluş malvarlığı taşınmaz ise vakıf adına tescil edilmesi, nakit ise blokenin kaldırılarak vakfın hesabına aktarılması

– 04.5.1990 gün, 20508 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3628 sayılı “Mal Bildiriminde bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununa” göre, vakıfların idare organlarında görev alanların Vakıflar Genel Müdürlüğüne mal bildiriminde bulunması gerekmektedir.

Bütün vakıfların, Vakıflar Genel Müdürlüğü ile olan her türlü işlemlerinde önce bağlı bulundukları Vakıflar Bölge Müdürlüğü kanalı ile yazışma yapmaları gerekmekte olup, vakıflar tarafından doğrudan Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yapılacak yazışmalar işleme konulmamaktadır.

Vakıflar Müdürlüğü online bilgi yönetim sistemi üzerinden (VBYS 2.0) de ilgili bilgilendirmeler ayrıca yapılmalıdır.

Yeni vakıf tüzel kişilik kazandıktan sonra vakıf senedinde belirtilen organ tarafından ilk toplantı yapılarak, vakıf senedinde belirtilen organlar vakıf senedi hükümleri doğrultusunda oluşturulur.

Vakıf yöneticileri, (Vakfın yönetim organı Yönetim Kurulu ise “Yönetim Kurulu” üye bilgileri, yönetim organı Mütevelli Heyet ise “Mütevelli Heyet” üye bilgileri girilecektir.) göreve geldiği tarihten itibaren 15 gün içerisinde Vakıflar Yönetmeliği Ek:24 form ekler ile birlikte Vakıf Bilgi Yönetim Sistemi (VBYS 2.0) üzerinden gönderilmelidir.

Vakıflar Yönetmeliğinin 50 ve 51. maddelerinde belirtilen muhasebe defterleri (Vakıf hangi hesaba (Bilanço/işletme) göre defter tutacaksa) ile vakıf senedinde belirtilen Mütevelli Heyeti ve Yönetim Kurulu Karar Defterleri noterden tasdik ettirilmelidir.

Ayrıca; Bağlı olduğu Vakıflar Bölge Müdürlüğünden Ayni ve Nakdi Bağış Makbuzu ile Makbuz Kayıt Defteri alınmalıdır.

Vakfın yerleşim yerindeki Vergi Dairesinden Vakfa vergi kimlik numarası (VKN) alınmalıdır.